Dnia 8 sierpnia b.r. weszły w życie przepisy art. 59ia – 59ih ustawy z dn. 19.08.2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2003 ze zm.) implementujące dyrektywę europejską, które zobowiązują wszystkie banki i SKOK-i do oferowania tzw. podstawowego rachunku płatniczego. Za korzystanie z takiego konta oraz za wydaną do niego kartę nie można naliczać opłat.
Idea wprowadzenia zupełnie darmowych rachunków bankowych dla klientów to efekt badań, które wykazały, że wciąż mnóstwo Europejczyków znajduje się na marginesie oficjalnego systemu bankowego (według raportu Banku Światowego z 2014 r. konta w banku nie miało około 22 % dorosłych Polaków).
Dostęp do podstawowego rachunku płatniczego pozwoli konsumentom na wykonanie najbardziej popularnych usług płatniczych (dokonywanie wpłat środków pieniężnych na rachunek, wypłat w bankomacie, placówce lub przy użyciu terminala płatniczego, wykonywanie transakcji płatniczych również za pośrednictwem środków elektronicznego dostępu do rachunku). Umożliwia więc otrzymywanie wpływów z tytułu świadczeń, opłacanie rachunków, nabywanie towarów i usług (także przez Internet), w tym za pośrednictwem polecenia zapłaty, polecenia przelewu oraz za pomocą karty płatniczej (z wyłączeniem kart kredytowych).
Dostawcy usług płatniczych (banki, SKOK-i) obowiązani są oferować podstawowe rachunki płatnicze w zakresie krajowych transakcji płatniczych nieodpłatnie. Nie mogą również pobierać opłat za wydane do takich rachunków karty płatnicze (debetowe). Przepisy zabraniają też bankom uzależniania otwarcia konta od tego, czy klient skorzysta z jakichś produktów dodatkowych np. lokaty czy karty kredytowej. Nie ma również znaczenia czy klient uzyskuje jakieś dochody, ani jaka jest ich wysokość.
Darmowe rachunki nie są jednak pozbawione pewnych ograniczeń. Najważniejszym jest to, że w trakcie jego zakładania i przez cały czas, kiedy będziemy go posiadać, nie możemy mieć innego konta w banku lub SKOK-u. Wyjątkiem są te walutowe oraz tzw. rachunki techniczne (np. do obsługi kredytu), które nie są zabronione.
Przepisy ustawy pozwalają naliczyć prowizję tylko w trzech przypadkach. Po pierwsze – za transakcje transgraniczne czyli np. wypłatę pieniędzy z zagranicznego bankomatu. Po drugie – za szóstą i kolejne w miesiącu wypłaty z bankomatów lub wpłaty do wpłatomatów nienależących do banku, w którym mamy rachunek. Po trzecie – możemy zapłacić prowizję za szósty i kolejne przelewy zrealizowane w miesiącu. Opłaty te nie mogą być jednak wyższe od stawek za transakcje tego rodzaju najczęściej stosowane przez bank przez ostatnie 12 miesięcy.
Z kontem podstawowym nie może być powiązany żaden produkt kredytowy (także karty kredytowe; istnieje natomiast możliwość rozliczania przez banki transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej, powodujących przekroczenie środków zgromadzonych na rachunku).
