Powiat jędrzejowski znajduje się w południowo-zachodniej części województwa świętokrzyskiego, na obszarze Wyżyny Małopolskiej. Jego położenie jest szczególne ze względu na zróżnicowane ukształtowanie powierzchni oraz bogactwo form geologicznych.
Położenie i granice:
Powiat graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi:
od północy: powiat kielecki,
od wschodu: powiat pińczowski,
od południowego wschodu: powiat miechowski (województwo małopolskie),
od południa: powiat zawierciański (województwo śląskie),
od zachodu: powiat włoszczowski.
Stolicą powiatu jest Jędrzejów – ważny ośrodek administracyjno-komunikacyjny.
Ukształtowanie terenu:
Teren powiatu jędrzejowskiego charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą, typową dla Wyżyny Małopolskiej. Dominują tu obszary lekko pofałdowane i pagórkowate, przeplatane dolinami rzecznymi i niewielkimi kotlinami. Przeważają wysokości w przedziale od 200 do 350 m n.p.m., z najwyższymi punktami dochodzącymi do około 370–380 m n.p.m. w północnej części powiatu (wzgórza pasma jędrzejowskiego). Najniżej położone tereny występują w dolinie Nidy (ok. 180–200 m n.p.m.).
Budowa geologiczna:
Pod względem geologicznym powiat jędrzejowski należy do niecki nidziańskiej, będącej częścią Wyżyny Małopolskiej. Obszar ten zbudowany jest głównie ze skał osadowych, przede wszystkim wapieni jury, margli kredowych oraz osadów trzeciorzędowych i czwartorzędowych.
Na północy i północnym zachodzie dominują skały jury środkowej i górnej (wapienie, margle, piaskowce).
W centralnej i południowo-wschodniej części powiatu występują formacje kredowe oraz miocenu, głównie wapienie margliste i margle.
W dolinach rzecznych występują plejstoceńskie i holoceńskie osady rzeczne – piaski, żwiry oraz osady ilaste.
Zróżnicowanie geologiczne sprzyjało rozwojowi eksploatacji surowców mineralnych, głównie kruszyw, wapienia, margli oraz lokalnie glin ceramicznych.
Sieć hydrograficzna:
Głównymi rzekami przepływającymi przez powiat jędrzejowski są:
Nida – najważniejsza rzeka regionu, płynąca ze wschodu na południe, główny ciek wodny Niecki Nidziańskiej, znana z malowniczych meandrów i cennego ekosystemu wodno-błotnego.
Biała Nida – jeden z głównych dopływów Nidy, płynie od północy, przez wschodnią część powiatu, łącząc się z Czarną Nidą (poza granicami powiatu).
Brzeźnica – niewielki dopływ Nidy przepływający przez okolice Jędrzejowa.
Mierzawa – rzeka na południu powiatu, będąca lewobrzeżnym dopływem Nidy.
Pilica – jej źródła znajdują się na zachód od powiatu jędrzejowskiego, lecz rzeka odgrywa ważną rolę hydrograficzną w jego zachodniej części (okolice Sędziszowa).
Ponadto na terenie powiatu znajdują się liczne drobne potoki, źródła krasowe, oraz sztuczne zbiorniki wodne, wykorzystywane głównie do celów rekreacyjnych, retencyjnych i hodowlanych.
Walory przyrodnicze i turystyczne:
Powiat jędrzejowski ze względu na ukształtowanie terenu, sieć rzeczną oraz bogactwo geologiczne jest terenem szczególnie atrakcyjnym krajobrazowo i przyrodniczo. Na uwagę zasługują dolina Nidy i Białej Nidy z licznymi formami krasowymi (wywierzyska, źródła) oraz obszary chronione, takie jak fragmenty Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego oraz rezerwaty przyrody chroniące unikalną roślinność stepową i siedliska wodno-błotne.
Wśród atrakcji turystycznych wyróżniają się również zabytki kultury, zwłaszcza zespół klasztorny cystersów w Jędrzejowie oraz liczne zabytki architektury drewnianej rozsiane po całym powiecie.
Podsumowując, powiat jędrzejowski cechuje się wyjątkowym bogactwem form geologicznych, urozmaiconym krajobrazem, oraz rozwiniętą siecią rzeczną, co decyduje o jego atrakcyjności zarówno pod względem gospodarczym, jak i turystycznym.