Terminy przedawnienia w prawie cywilnym wyznaczają granice czasowe, w ciągu których można dochodzić realizacji roszczenia np. spłaty raty kredytu, zapłaty za towar lub usługę, należności czynszowych albo abonamentu. Po upływie terminu przedawnienia dłużnik bez żadnych konsekwencji może uchylić się od zapłaty lub wykonania innego zobowiązania. Ogólny termin przedawnienia roszczeń wynosi obecnie 10 lat. Natomiast dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. płatność abonamentu) oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (m.in. roszczenia przedsiębiorców wobec konsumentów) termin ten to 3 lata. Wchodząca w życie dn. 9 lipca b.r. ustawa z 13.04.2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1104) skraca terminy przedawnienia i wprowadza zupełnie nowe zasady dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom.
Skrócony zostanie ogólny termin przedawnienia roszczeń majątkowych z 10 do 6 lat. Taki sam termin, czyli już tylko 6 lat zamiast 10, będzie obowiązywał dla roszczeń stwierdzonych m.in. prawomocnym wyrokiem sądu lub sądu polubownego a także ugodą. Bez zmian pozostaną natomiast terminy przedawnienia dla świadczeń okresowych oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (3 lata). Nie zmienią się też szczególne terminy przedawnienia, jak np. 2-letni termin przy sprzedaży czy umowie o dzieło lub 3-letni termin przy umowie ubezpieczenia.
Zupełnie inaczej niż do tej pory będzie jednak ustalany koniec okresu przedawnienia. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 kodeksu cywilnego zdanie drugie „koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba, że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”. Dotychczas koniec okresu przedawnienia przypadał równo po upływie odpowiednio np. 2, 3 lub 10 lat np. od terminu wymagalności świadczenia. Tak więc po zmianach, okres przedawnienia będzie kończył się 31 grudnia a nie równo po 2, 3 czy 10 latach. Celem zmiany jest uproszczenie liczenia terminów przedawnienia. Jedynie gdy termin przedawnienia będzie krótszy niż dwa lata będzie on liczony tak jak dotychczas.
Najważniejsza zmiana dotyczy możliwości dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom. Po wejściu w życie nowych przepisów firmy utracą bowiem możliwość dochodzenia od konsumentów roszczeń już przedawnionych (dodany art. 117 § 2(1) kodeksu cywilnego). Zatem jeśli firma skieruje do sądu pozew z przedawnionym roszczeniem sąd będzie miał obowiązek badać z własnej inicjatywy, czy roszczenie nie jest już przedawnione i uwzględnić z urzędu upływ terminu przedawnienia (wtedy oddali powództwo). Do tej pory, aby uniknąć zapłaty, konsument – musiał sam podnieść zarzut przedawnienia a więc wykazać się odpowiednią wiedzą oraz inicjatywą procesową. Niewiedzę konsumentów w tym zakresie często wykorzystywały firmy skupujące przedawnione długi. Po nabyciu takiego roszczenia za bezcen, wzywały konsumentów (np. osoby starsze) do jego spełnienia. Celem zmian jest ulżenie dłużnikom, zwłaszcza nękanym przez firmy windykacyjne czy komornika po wielu latach, kiedy nieraz koszty egzekucji przekraczają sam dług. Jedynie w wyjątkowych przypadkach – jeżeli wymagają tego zasady słuszności (mając na uwadze długość terminu przedawnienia i okresu jego przekroczenia, charakter okoliczności – w tym zachowanie zobowiązanego, które spowodowały dotychczasowe niedochodzenia roszczenia), sąd będzie mógł nie uwzględnić upływu przedawnienia i zasądzić dochodzoną kwotę na rzecz przedsiębiorcy – dodany art. 117(1) k.c.
Zmiany będą także w przedawnieniu roszczeń z rękojmi przy sprzedaży używanych rzeczy ruchomych. Zgodnie z nowymi przepisami, w przypadku konsumentów, termin przedawnienia nie będzie mógł się skończyć przed upływem dwóch lat, nawet jeśli strony ustalą w umowie krótszy termin odpowiedzialności przedsiębiorcy-sprzedawcy używanej rzeczy ruchomej (zmieniony art. 568 § 2 k.c.).
Zasadą przyjętą w przepisach przejściowych jest stosowanie nowych regulacji do roszczeń powstałych przed wejściem w życie ustawy i jeszcze nieprzedawnionych (art. 5 ustawy nowelizującej). Oznacza to, że co do zasady skrócone będą terminy przedawnienia już istniejących wierzytelności. Tyle, że jeśli według nowych przepisów termin przedawnienia jest krótszy niż dotychczas – liczenie terminu rozpoczyna się od dnia wejścia w życie ustawy. Ustawodawca zastrzegł też, że jeżeli zgodnie ze starymi przepisami przedawnienie nastąpiłoby wcześniej, przedawnienie nastąpi z upływem terminu wcześniejszego.
Oddzielne przepisy przejściowe regulują przedawnienie roszczeń konsumentów. Zgodnie z ustawą nowelizującą, roszczenia przysługujące konsumentom powstałe przed wejściem w życie ustawy i nieprzedawnione będą ulegać przedawnieniu zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Natomiast przedawnione roszczenia przeciwko konsumentom, co do których nie podniesiono jeszcze zarzutu przedawnienia, będą rozpatrywane już według nowych przepisów.
