Należy do niego obszar, jaki wyznacza dolina rzeki Nidy o szerokości 2-3 km, a wyjątkowo 6 km (koło Umianowic, gdzie tworzy się delta wsteczna). Charakterystyczne dla doliny Nidy są meandry rzeczne i starorzecza. Na znacznym obszarze występują też łąki przechodzące w miejscach zabagnionych w turzycowiska. Przy starorzeczach i oczkach wodnych występują zespoły szuwarowe, a w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki – szuwar mannowy. Ponadto w bezpośrednim sąsiedztwie koryta występują zarośla wierzbowe i olszy, a także sporadycznie zespoły łęgowe. W okresie wiosennym i letnim wzbierająca rzeka tworzy rozległe rozlewiska.Na terenie powiatu jędrzejowskiego obszar Natura 2000 Dolina Nidy obejmuje części gmin Sobków i Imielno.
Dolina Nidy jest ostoja ptasią o randze europejskiej (E 62). Na jej terenie występuje co najmniej 30 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, oraz 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla conajmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bączek (PCK), bąk (PCK), ślepowron, czapla biała alba, bocian czarny, podgorzałka, błotniak łąkowy, błotniak stawowy, błotniak zbożowy (PCK), kropiatka, zielonka, mewa czarnogłowa, dzięcioł białoszyi. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występują: bocian biały, derkacz, podróżniczek, zimorodek, gąsiorek. W dolinie Nidy znajduje się jedno z większych skupisk roślinności stepowej i kserotermicznej. Zbiorowiska takiej roślinności rosną głównie na zboczach wzgórz, dolinek, wąwozów, skał i miejscami na łąkach i pastwiskach. Unikatowymi przedstawicielami roślinności stepowej są dyptam jesionolistny, szyplin jedwabisty, sierpik różnolistny, jaskier illiryjski, sesleria błotna. Dla tego terenu charakterystyczne są również zbiorowiska roślinności wodnej, szuwarowej i torfowiskowej. Jako przedstawicieli można wymienić grążel żółty, osokę aloesowatą, strzałkę wodną, rosiczkę okrągłolistną, pełnika europejskiego, bagno zwyczajne oraz storczyki kukawa, szerokolistny i krwisty. Fauna okolic doliny Nidy uboga jest w gatunki leśnie, nielicznie występują tu sarny, dziki, lisy. Jaskinie gipsowe zamieszkiwane są przez nietoperze karlika malutkiego, borowca wielkiego, mroczka późnego, nocka Brandta i rudego. Jedynymi przedstawicielami ssaków wodno – lądowych są bobry i wydry. Bardzo ciekawa jest fauna bezkręgowców, okolice Nidy są jedynym miejscem na świecie, gdzie występuje ryjkowiec, ponadto swoje jedyne w Polsce stanowiska mają tu ryjkowce i oraz szarańczak. W Nadnidziańskim Parku Krajobrazowym żyją bardzo nieliczne w Polsce cykady podolskie, modliszka zwyczajna i szarańczyk stepiarka. Można tu również spotkać takie ciekawe gatunki jak biegacza złocistego i granulowanego, motyle czerwończyka dukacika i pazia królowej, trzmiele ziemnego, paskowanego i kamiennego.
